సర్‌సంఘచాలక్‌ డాక్టర్‌ మోహన్ భాగవత్ ఇం‌టర్వ్యూ.. రెండ‌వ భాగం
ప్రజలు సంఘ్‌ను ఒక సాంస్కృతిక సంస్థ అంటారు. సుదీర్ఘ ప్రయాణం చేయాలనుకునే వారు, తమ ప్రాధాన్యతలను సక్రమంగా నిర్దేశించు కోవాలని, రోడ్‌ మ్యాప్‌ రూపొందించుకోవాలని మీరంటున్నారు. సంఘ్‌ సాంస్కృతిక సంస్థ కాబట్టి, సాంకేతిక విజ్ఞానం (టెక్నాలజీ), పర్యావరణం, లింగ (జెండర్‌) సంబంధ సమస్యల వంటి సమకాలీన చర్చనీయాంశాలపై మీ స్పందన ఏమిటి? ఈ అంశాల విషయంలో సంఘ్‌ ఆలోచన ఏమిటి?
ఇంతవరకు ప్రపంచం పాశ్చాత్య దేశాల ఆధిపత్యంలో ఉంది. కాబట్టి, అనేక విషయాల్లో వారు ముందున్నారు. వారే నాయకత్వం అందిస్తున్నారు. చర్చను వారే నిర్దేశిస్తున్నారు. పరిష్కారాలు కనుగొంటున్నారు. అందరూ అదే ఆచరించాలని చెపుతున్నారు. మనతో సహా ప్రపంచం అంతా వారినే అనుసరిస్తోంది. అయితే ఇప్పుడున్న పరిస్థితి ఏమిటి? ఆ దేశాల నాయకత్వం విఫలమైంది. మనల్ని విఫలం చేసింది. ఆ దేశాలు వారి వైఫల్యాలను అంగీకరించి, ఆలోచించి పరిష్కారాల కోసం ఎక్కడికి చేరారు? పర్యావరణం విషయాన్నే తీసుకుంటే ప్రపంచం భారతీయ ఆలోచనల వైపు, హిందూ ఆలోచనల వైపు చూస్తోంది. అలాగే లింగ, మహిళల సమస్య విషయానికి వస్తే చాలా కాలంగా మహిళా విముక్తి, మహిళల సాధికారిత మొదలైన నినాదాలు వినిపిస్తు న్నాయి. అయితే ముందడుగు వేసిన పాశ్చాత్య మహిళలు ఇప్పుడు కుటుంబ జీవితం అవసరాన్ని గుర్తించి, లింగ సమానత్వం దగ్గరకు తిరిగొస్తున్నారు. మరోలా చెప్పాలంటే హిందూ భావనకు దగ్గరవు తున్నారు. అలాగే టెక్నాలజీ, టెక్నాలజీ రహిత, నైతిక విలువలతో కూడిన టెక్నాలజీ, నియంత్రిత రహిత టెక్నాలజీ, మానవ వైఖరితో టెక్నాలజీ.. ఇలా టెక్నాలజీ చుట్టూ చాల చర్చ జరుగుతోంది. అయితే టెక్నాలజీనే సర్వస్వం కాదు. ఇలాంటి సాంకేతిక ఆవిష్కరణలు అనేకం వస్తూనే ఉంటాయి. ప్రపంచం ముందుకు సాగుతూనే ఉంటుంది. జీవితాన్ని సమూలంగా అర్థం చేసుకున్నవారు మాత్రమే ఈ ప్రశ్నలకు సమాధానం ఇవ్వగలరు. భారతీయ జీవన విధానం జీవితాన్ని సంపూర్ణంగా, సమూలంగా, సమగ్రంగా అర్థం చేసుకుంటుంది. వ్యక్తులను ఎవరికి వారు, ప్రత్యేక కుటుంబంగా చూసే పాశ్చాత్య ఆలోచన ధోరణిలోని కొన్ని లింగ సంబంధ అంశాలకు కూడా భారతీయ ఆలోచన విధానం పరిష్కారం చూపింది. పాశ్చాత్య ఆలోచన ధోరణి దేనికదిగా, విడివిడిగా, ముక్కలు ముక్కలుగా అతుకుల బొంతలా సాగుతుందని భారత్‌కు తెలుసు. అలాగే, ఆ అతుకులను ఎలా కలపాలో కూడా భారత్‌కు తెలుసు.
ఈరోజు సాధారణ చర్చలో మార్పు చోటు చేసుకుంటోంది. భారతీయ ఆలోచనలకు దగ్గరవు తోంది. భారతీయ ఆలోచనలకు ప్రపంచ ఆమోదం లభించకముందు నుంచీ కూడా మేం భారతీయ ఆలోచనలు, భారతీయ చర్చకు ప్రాధాన్యం ఇస్తున్నాం. టాగూర్‌, గాంధీజీ, వివేకానంద, దయానంద సరస్వతి వారి నుంచి స్ఫూర్తిని పొంది, వారి అలోచనల వెంట మేం ముందుకు సాగుతున్నాం. ఆధునిక పాశ్చాత్య ఆలోచనలో కూడా ఇదే తరహా ఆలోచనలు కొనసాగుతున్నాయి. మనం వాటిని కూడా అధ్యయనం చేయవలసిన అవసరం ఉంది. సంఘ్‌కు ఈ విషయంలో ఎలాంటి భిన్నాభిప్రాయం లేదు. టెక్నాలజీకి సంబంధించినంత వరకు అది మానవాళికి సేవ చేయాలి. అదే సంఘ్‌ భావన. ఉదాహరణకు ఇప్పుడు మనకు కృత్రిమ మేధస్సు అందుబాటులో ఉంది. అయితే, నియంత్రణ లేకపోతే యంత్రాలు మనపై స్వారీచేసే రోజులు వస్తాయని ప్రజలు అనుమానిస్తున్నారు. ఆందోళన చెందు తున్నారు. ఈ విషయంలో సంఘ్‌కు వేరే అభిప్రాయం లేదు. ఈ ప్రశ్నలకు హిందూ (ఆలోచన) సంప్రదాయాలు ఇప్పటికే స్పందించాయి. అలాగే ఎల్జీబీటీ, ట్రాన్స్‌జెండర్‌ (హిజ్రాల) అంశాలకు సంబంధించి చాలా తరచుగా ఒక చిన్న ప్రశ్న వినిపిస్తుంది. నయా వామపక్ష మేధావులు భుజానికి ఎత్తుకున్న విషయం కావడంతో ఆ చిన్న ప్రశ్న పరిధిని దాటి ప్రకంపనలు సృష్టిస్తుంది. అయితే ఇవేవీ కొత్తగా ఇప్పుడే పుట్టుకొచ్చిన సమస్యలు కాదు. ఎప్పుడూ ఉన్నవే. ట్రాన్స్‌జెండర్‌కు కూడా అందరిలానే జీవించే హక్కుంది. పెద్దగా గందరగోళం లేకుండా మానవీయ కోణంలో ఆలోచించి వారూ మనుషులే. వారికీ జీవించే హక్కుందనే భావాన్ని మనసులో నిలుపుకుని, వారికి సామాజిక ఆమోదం తెలిపే పరిష్కారాన్ని కనుగొన్నాం. ట్రాన్స్‌జెండర్‌ సమాజం ఉంది. మేం దీనిని సమస్యగా చూడడం లేదు. వారికి వారి దేవీ దేవతలున్నారు. ఇప్పుడు వారికి ప్రత్యేకంగా మహామండలేశ్వర్‌ ఉంది. కుంభ మేళ సమయంలో వారికి ప్రత్యేక స్థానం కల్పిస్తారు. వారు మన నిత్య జీవితంలో భాగం. మన ఇంట్లో పిల్లో పాపో పుట్టినప్పుడు, వారు మనింటికొచ్చి పాటలు పాడుతారు. వారికి ప్రత్యేక జీవన స్థావరం ఉన్నా ప్రధాన స్రవంతిలో వారూ భాగస్వాములే. మేం ఈ ఏర్పాటు గురించి ఎప్పుడు గొప్పగా చెప్పుకోలేదు. అంతర్జాతీయ స్థాయి చర్చగా మార్చలేదు.
ఎల్జీబీటీ సమస్య కూడా అంతే. జరాసంధునికి ఇద్దరు సైన్యాధికారులు (జనరల్స్) ఉన్నారు. హంస, డింభక. డింభకుడు మరణించాడని కృష్ణుడు ప్రచారం చేయడంతో హంస ఆత్మహత్య చేసుకున్నాడు. ఆ విధంగా శ్రీకృష్ణుడు ఇద్దరు సైన్యాధికారులను తొలిగించారు. ఆలోచిస్తే ఈ కథ ఇచ్చే సందేశం ఏమిటి? ఆ ఇద్దరు సైన్యాధికారులకు ఆ విధమైన సంబంధం ఉంది. అంటే, ఇలాంటి వారు మన దేశంలో ముందు లేరని అనుకోవడం తప్పు. ఉన్నారు. మానవాళి ఉన్నంత వరకు అలాంటి లక్షణాలున్న వారు ఉంటారు. ఒక పశు వైద్యునిగా నాకు తెలుసు. మనుషుల్లోనే కాదు, పశువుల్లోను అలాంటి లక్షణాలు ఉన్న పశువులు ఉంటాయి. ఇదొక జీవ సంబంధమైన విషయం. ఒక జీవిత విధానం. అందుకే వారికి ప్రత్యేక స్థానం అవసరం. అలాగే, వారిలో తాము కూడా ఈ సమాజంలో భాగమనే భావన అవసరం. ఇది చాలా చిన్న విషయం. ఈ సమస్య పరిష్కారం కోసం ఇంతవరకు జరిగిన ప్రయత్నాలు ఏవీ ఫలించలేదు. అందుకే, ఈ ఆలోచనకు ప్రాచుర్యం కల్పించవలసిన అవసరం ఉంది. అందుకే ఇలాంటి విషయాల్లో సంఘ్‌ సంప్రదాయాల విజ్ఞతపై ఆధారపడుతుంది.
ఈ రోజు యువత ముఖ్యంగా, 18-24 సంవత్సరాల మధ్య వయసులో ఉన్నవారు, టెక్నాలజీ, పర్యావరణం, లింగ సంబంధమైన అంశాలపై గందరగోళానికి గురవుతున్నారు. ఈ అంశాలను భారత్‌, హిందుత్వ దృక్పథంలో అర్థం చేసుకోవాలని కోరుకుంటున్నారు. అదే సమయంలో ఇదే అంశాలకు సంబంధించి బయట జరుగుతున్న చర్చ, వారిని గందరగోళానికి గురిచేస్తోంది. సంఘ్‌ది భిన్నమైన కార్యశైలి. అలాగే ప్రాథమిక అవగాహన అంశాలు న్నాయి. యువతను సంఘ్‌ కార్యశైలితో అను సంధానం చేసేందుకు, ముఖ్యంగా వారిని వేధిస్తున్న అంశాలకు సంబంధించి అంశాల విషయంలో వారికి అవగాహన కల్పించేందుకు కొత్త పద్ధతులను రూపొందించే ప్రయత్నం జరుగు తోందా?
యువతను ఆకర్షించేందుకు, వారితో అను సంధానం ఏర్పరచుకునేందుకు ప్రయోగాలు జరుగుతూనే ఉంటాయి. అయితే, కేంద్ర స్థాయిలో నిర్దిష్ట ప్రణాళిక అంటూ ఏదీ ఉండదు. ఎందుకంటే స్థానికంగా జరిగే ప్రయోగాలే ఉత్తమ ఫలితాలు ఇస్తాయి. బాగా పనిచేస్తాయి. ఢిల్లీ, ముంబై, చెన్నైలలో సమస్య/ గందరగోళం ఎక్కడుంటే అక్కడి స్థానిక శాఖలు ఆ సమస్యలకు స్థానికంగానే పరిష్కారం చూస్తాయి. చంద్రపూర్‌ (మహారాష్ట్ర, విదర్భ ప్రాంతం లోను ఓ మారుమూలగ్రామం)లోని కాలేజీలో అలాంటి అవసరం ఉండకపోవచ్చును. అలాగే ఒక విద్యార్ధి జిల్లా పరిషత్‌ స్కూల్‌నుంచి వచ్చారా లేక ఇంగ్లీష్‌ మీడియం స్కూల్‌నుంచి వచ్చారా, అనే అంశాన్ని కూడా పరిగణనలోకి తీసుకోవలసి ఉంటుంది. అందుకే మేము స్థానిక అవసరాలకు అనుగుణంగా వ్యూహాలు, ప్రయోగాలు చేసే సంపూర్ణ స్వేచ్ఛను, స్థానిక శాఖలకు వదిలిపెట్టాం. ఉదా హరణకు కొద్ది రోజుల క్రితం, 75వ స్వాతంత్య్ర దినోత్సవాన్ని పురస్కరించుకుని, నాగపూర్‌లో చిన్న చిన్న సమూహాలతో చర్చా గోష్ఠులు నిర్వహించాం. కార్యక్రమం నృత్య నాటికతో మొదలైంది. ఆ తర్వాత యువత కేంద్రబిందువుగా మరికొన్ని కార్యక్రమాలు జరిగాయి. బౌద్ధిక్‌ (ఉపన్యాసం)ను చివరలో చేర్చారు. పాత తరం స్వయంసేవకులకు, ఈ కార్యక్రమం మొదటి భాగం, అసలు నచ్చి ఉండక పోవచ్చును. ఇదేమిటని ప్రశ్నించి ఉండవచ్చును. అయితే మనం ఒకటి అర్థం చేసుకోవాలి. ఇప్పడు యువతను చేరుకునేందుకు ఇలాంటి ప్రయోగాలే అవసరమవు తున్నాయి. అందుకే సంఘ్‌ మూలసూత్రాలను వదలకుండా మేము ఏది చేయాలో అది చేస్తూనే ఉన్నాము. ఫలితంగా చురుకైన యువత సంఘ్‌లో చేరుతున్నారు. జాయిన్‌ ఆర్‌ఎస్‌ఎస్‌ ప్రయోగం ద్వారా ప్రతి సంవత్సరం రెండు లక్షల మందికి పైగా యువత సంఘ్‌లో చేరుతున్నారు. (ఆర్‌ఎస్‌ఎస్‌ వెబ్సైటు ద్వారా అభ్యర్ధనలు అందుతున్నాయి). ఇలా చేరుతున్న వారిలో ఎక్కువ విద్యావంతులైన, ఇంగ్లీష్‌ మాట్లాడే యువత. ఇలాంటి వారి నుంచి ఇలాంటి ప్రశ్నలు ఎదురవుతాయి. ఇంచుమించుగా ఇంతే సంఖ్యలో సంఘ శిక్షణ కార్యక్రమాలలో పాల్గొంటున్నారు. అంటే సమాజంలో సంఘ్‌ విషయంలో ఎవరి అవగాహన ఎలా ఉన్నా, యువత సంఘ్‌ కార్యం వైపు ఆకర్షితులు అవుతున్నారు.
ఇక్కడ మరో ముఖ్య ప్రశ్న. సంఘ్‌లో మహిళల పాత్ర, మహిళలు- సంఘ్‌ సంబంధాల గురించి తరచూ వినవస్తుంది. ఇటీవల విజయదశమి ప్రసంగంలో సంతోష్‌ యాదవ్‌ చేసిన వ్యాఖ్యలను బట్టి, రాష్ట్రీయ సేవికా సమితి మహిళలకు ఒక ముఖ్యవేదిక అంటాను. సంఘ్‌ కార్యక్రమాల్లో మహిళల పాత్రను మీరు ఎలా చూస్తారు? ముందు కంటే ఇప్పడు వారి పాత్ర పెరుగుతోందా?
అవును, ముందుకంటే ఇప్పుడు సంఘ్‌లో మహిళల పాత్ర పెరుగుతోంది. గతంలో పరివార్‌ సమ్మేళనాలు ఉండేవి కాదు.అలాగని మేము అందుకు వ్యతిరేకం అని కాదు, అప్పుటి పరిస్థితులు వేరు, అందుకే అప్పట్లో అది సాధ్యం కాలేదు. ఇప్పుడు మేము కుటుంబ ప్రబోధన్‌ పేరిట ప్రత్యేక కార్యక్రమం నిరహిస్తున్నాము. కార్యకారిణి (కార్యవర్గం) సభ్యులు సంవత్సరంలో కనీసం ఒకసారి అయినా కుటుం బాలతో కలిసి ఏదో ఓక ప్రదేశానికి వెళ్లాలని చెపు తున్నాము. కార్యకర్తల కుటుంబాలు అంటే కుటుంబ మహిళలు కూడా అందులోకి వస్తారు. ఇప్పటికే సంఘ్‌లో పదాతి (ఒకరి నాయకత్వంలో పనిచేసే స్వయంసేవకుల బృందం) వ్యవస్థ ఉంది. ఈ బృందంలోని సభ్యులకు సభ్యుల ఇళ్లలో వంట గదివరకు వెళ్లే చనువు ఉంటుంది. ఇది సంఘ్‌ను కుటుంబాల వరకు తీసుకువెళ్లే ఒక పక్రియ. శాఖకు రాని కుటుంబ సభ్యులతో సంబం ధాలు ఏర్పర్చుకునే వ్యవస్థ. అలాగే, స్వయంసేవకులు వారి కుటుంబ సభ్యుల కోసం మేధావుల ఉపన్యాసాలు (బౌద్ధిక్‌) కార్యక్రమాలు కూడా నిర్వహిస్తున్నాము. ఇవ్వన్నీ నిజమే అయినా, రాష్ట్రీయ సేవికా సమితి (మహిళా సంఘం)లో మహిళల వ్యక్తి నిర్మాణ కార్యక్రమం నిత్య నిరంతరంగా సాగుతూనే ఉంటుంది. సేవికా సమితి మహిళలతో కలసి పనిచేస్తుంది. సంఘ్‌ పురుషులతో కలిసి పనిచేస్తుంది. ఎప్పుడైతే వారు ఈ పద్ధతి మారాలని కోరుకుంటారో, అప్పుడు తప్పకుండా మార్చుకుంటాము. కొవిడ్‌ సమయంలో సుమారు రెండు సంవత్సరాలకు పైగా స్వయం సేవకుల ఇళ్లలోనే శాఖలు నిర్వహించిన నేపథ్యంలో ఇప్పుడు మహిళలు సంఘకార్యంలో మరింత చురుగ్గా క్రియాశీల పాత్రను పోషిస్తున్నారు. మరింత ప్రధాన పాత్రను కోరుతున్నారు. సంఘ్‌ శాఖలో నేర్చుకున్న విషయాలు, పొందిన శిక్షణ ఆధారంగా స్వతంత్రంగా కార్యక్రమాలు నిర్వహిస్తున్నారు. సంఘ్‌ కార్యక్రమాల్లో చురుగ్గా పాల్గొంటు న్నారు, ఇతరులను స్వాగ తిస్తున్నారు. భాగస్వాములను చేస్తున్నారు. ఉదా హరణకు, ఈరోజు నేను ఒకరి ఇంటికి భోజనానికి వెళ్లాను. కొవిడ్‌ -19 సమయంలో ఆ ఇంటి ఇల్లాలు వారి ఇంట్లో నిర్వహించిన నిత్య శాఖను దగ్గరగా చూసి ఉండ వచ్చు. ఆ స్ఫూర్తితో ఆమె యోగ శిక్షణ పొందారు. ఇప్పుడు ఆమె ఆన్లైన్‌ తరగతులు నిర్వహిస్తున్నారు. ప్రపంచం నలుమూలల నుంచి ఆనేక మంది మహిళలు ఆన్లైన్‌ తరగతులలో చేరారు. శిక్షణ పొందుతున్నారు. దీంతో ఇప్పుడు ఆమెకు, ఒక కార్యక్రమం, ఒక బాధ్యత ఏర్పడ్డాయి. స్వయం సేవకుల వలే స్వయంసేవికలు కూడా తమ వంతు కర్తవ్యాన్ని నిర్వర్తిస్తున్నారు. ఆ విధంగా స్పూర్తిని పొంది సంఘకార్యంలో పాలుపంచుకుంటున్న మహిళల సంఖ్య గణనీయంగా పెరుగుతోంది.
ఈ దిశగా ఒక స్థిర నిర్ణయం తీసుకునే వరకు, ఎవరైనా మహిళలు, సంఘ్‌ కార్యక్రమాలలో పాల్గొనేందుకు ఉత్సాహం చూపి ముందుకు వస్తే, అలాంటి వారిని సేవికా సమితికి వెళ్లమని చెప్పరాదని, మేము మా కార్యకర్తలకు సూచిస్తు న్నాము. ఎందుకంటే, ఆ ప్రదేశంలో ప్రస్తుతానికి రాష్ట్రీయ సేవికా సమితి అంత బలంగా (శాఖల పరంగా, సంఖ్యా పరంగా) ఉండకపోవచ్చు. అలాగే ఉత్సాహంగా ముందుకు వచ్చిన మహిళల కోసం సేవికాసమితి స్వతంత్రంగా కార్యక్రమాలు నిర్వహించేవరకు, వారిని ఏదో ఒక కార్యక్రమంలో భాగస్వాములను చేయాలని కార్యకర్తలకు సూచిస్తున్నాం. ఎందుకంటే, వారు స్వయంసేవకులు చేస్తున్న నిర్మాణాత్మక పనులను చూసి, స్ఫూర్తి పొందారు. సంఘ కార్యక్రమాల్లో ఆసక్తి చూపు తున్నారు. అలా ఆసక్తి చూపుతున్న మహిళలకు సంఘ్‌’ బోధించే విలువల తమ పిల్లలకు బోధించా లని కోరుకుంటున్నారు. మన కార్యక్రమాలను స్వయంగా అర్థం చేసుకోవాలని కోరుకుంటున్నారు. అందుకే వారిని సంఘ్‌ కార్యక్రమంలో భాగస్వాము లను చేయవలసిన బాధ్యత మాపై ఉంది. మేము ఈ విషయం ఆలోచించవలసి ఉంది. డాక్టర్‌జీ కాలంలో, ఈ విషయం ఆలోచించేందుకు అనువైన పరిస్థితులు లేవు. కానీ, ఇప్పుడున్నాయి. అయితే, సేవికాసమితి మహిళా కార్యకర్తలు, మహిళలతో కలసి కార్యక్రమాలు నిర్వహిస్తున్నారు. సేవికా సమితి కార్యకర్తలతో చర్చించి, ఏదో ఒకటి చేయలసి వుంది.
పరివార్‌ ప్రబోధన్‌ (కుటుంబ జ్ఞానబోధన) కార్యక్రమ కొత్త కోణం కారణంగా ఈ మార్పులను చూడవచ్చునా?
లేదు. పరివార్‌ ప్రబోధన్‌ చాలాకాలంగా ఉన్న కార్యక్రమం. సంఘ్‌ ఆలోచనలను ఆ కార్యక్రమంలో చేర్చలేదు. కుటుంబ సంప్రదాయాలు, జాతీయ సంప్రదాయాలు, వంశాచారాలు, మన పూర్వికుల వివరాలు, విశేషాలు, ఇంటి, కుటుంబ బాధ్యతలు, సామాజిక బాధ్యతలు, ఆరోగ్యవంతమైన, సంతోష దాయక కుటుంబ జీవితం వంటి మరికొన్ని అంశాలు పరివార్‌ ప్రబోధన్‌ కార్యక్రమ పరిధిలోకి వస్తాయి. ఈ కార్యక్రమంలో స్వయంసేవకులు కూడా పాల్గొంటారు, కానీ, అది సంఘ్‌ విస్తరణ వేదిక మాత్రం కాదు.
మహిళల భాగస్వామ్యం పెరగడానికి, సమాజంలో సంఘ్‌ పలుకుబడి పెరగడంతో పాటుగా కొవిడ్‌ కూడా కొంతవరకు కారణం. సంఘ్‌ కార్యక్ర మాలకు, ముఖ్యంగా, వ్యాపారవేత్తల సమావేశాలకు మహిళలను కూడా ఆహ్వానిస్తున్నాము. మా ఆహ్వానం మేరకు వ్యాపారవేత్తల కుటుంబాల మహిళలు మా కార్యక్రమాలలో పాల్గొంటున్నారు. ఆ తర్వాత వారు స్వయంసేవకులు నిర్వహించే కార్యక్రమాల్లో పాల్గొంటారు. కొన్ని కొన్ని చోట్ల స్కూల్‌, కాలేజీ అమ్మాయిలు కూడా శాఖలకు హాజరవుతున్నారు. ఇప్పుడు మేము, ఇది మీకోసం కాదు అని చెప్పలేము. ప్రత్యేక బృందంగా ఏర్పడేలా ప్రోత్సహిస్తాం. ప్రార్ధన సమయంలో కొంతదూరం పాటించమని లేదా సేవికా సమితి ప్రార్ధన చేయాలని మాత్రమే సూచిస్తు న్నాము. ఇప్పటికైతే, ఇలా చేస్తున్నాం. అయితే ఈ సర్దుబాటును క్రమబద్ధీకరించే విషయంలో ఆలోచించవలసి ఉంది. ఇందుకు సంబంధించి త్వరలోనే ఒక నిర్దిష నిర్ణయం తీసుకుంటాం.
దేశంలో పెద్ద ఎత్తున చోటు చేసుకుంటున్న సామాజిక మార్పుల గురించి మాట్లాడుతూ, మీరు, బయోటెక్నాలజీ, ఆర్టిఫిషియల్‌ ఇం‌టెలిజెన్స్ (కృత్రిమ మేథస్సు) గురించి ప్రస్తావించారు. అలాగే, ఇన్ఫర్మేషన్‌ టెక్నాలజీ కూడా మన సమాజాన్ని, సామాజిక వ్యవస్థను పెద్ద ఎత్తున ప్రభావితం చేస్తోంది. పాశ్చాత్య సమాజ పోకడలను గమనిస్తే, చాలా పెద్ద ఎత్తున మార్పులు చోటుచేసుకునే పరిస్థితులు గోచరిస్తు న్నాయి. రానున్న రోజుల్లో డేటా వినియోగం ఒక ప్రధాన సమస్యగా మారుతుంది. ఈ భవిష్యత్‌ సవాళ్లపై సంఘ్‌లో చర్చ జరిగిందా? సమాజంపై ప్రభావంతో పాటుగా, ఈ సమస్యల ప్రభావం కొంతమేరకు ఆర్థికవ్యవస్థ, ఉద్యోగ, ఉపాధి అవకాశాలపై ఉంటుంది కదా? అలాగే, మరోవిధంగా చూస్తే, టెక్నాలజీ కారణంగా సమాజంలోని ఒక వర్గం ముందడుగు వేసింది. ప్రగతిని సాధించింది. అయితే అదే సమయంలో కొందరు దానికి దూరంగా ఉండి పోయారు. అలనాటి వారు తాము సాంకేతిక వేగాన్ని ఆదుకోలేకపోతున్నామని బాధపడుతున్నారు. అలాంటి వారు చదవగలరు, రాయగలరు కానీ, వారిని నిరక్షరాస్యులుగా చూస్తున్నారు. ఒక విధంగా టెక్నాలజీ సమాజంలో విభజన రేఖగా మారింది. ఈ సమస్యను మీరు ఎలా చూస్తున్నారు?
టెక్నాలజీ జీవితానికి ఎంతో ఉపయోగకరం. సక్రమంగా ఉపయోగించుకోవడం వలన ప్రయోజనం ఉంటుంది. అయితే కేవలం అదే సర్వస్వం కాదు. సంపూర్ణ వికాసానికి అది సరిపోదు. ప్రస్తుతం టెక్నాలజీ వ్యాప్తి సమాజాన్ని విడదీస్తోంది. సామాజిక సంబంధాలను దూరం చేస్తోంది. వ్యక్తులను ఏకాంతంలోకి నెట్టివేస్తోంది. ఈ పక్రియ ప్రభావంతో వ్యక్తులు అసంతృప్తికీ, అత్మన్యూనతా భావానికీ గురవుతున్నారు. ఇదొక కొత్త వ్యామోహం, సామాన్య ప్రజలు ఆకర్షితులవుతారు. ప్రత్యేకించి సంప్రదాయ కుటుంబ వ్యవస్థకు దూరమైనవారు, కుటుంబ వ్యవస్థ మూలాలతో సంబంధాలు లేని వారు, ఆలోచన, ముందుచూపు లేని వారు కొత్త వ్యామోహానికి ఆకర్షితులవుతారు.మన సంప్రదాయ తాత్విక గాఢత బలహీనపడిన నేపథ్యంలో అలాంటి వారు పాశ్చాత్య పోకడలను గుడ్డిగా అనుసరిస్తారు. ఫలితంగా పాశ్చాత్య దేశాలలో తరచూ వినవచ్చే కాల్పుల విష సంస్కృతీ ఉచ్చులో చిక్కుకోవచ్చును. కానీ, అది మితి మీరి గీత దాటితే, మేము దీనిని వదిలించుకోక తప్పదు. అందుకు మరో ప్రత్యా మ్నాయం కోసం ప్రయత్నిస్తాము. ప్రత్యామ్నాయం తప్పక దొరుకుతుంది. మనం ఆ ప్రత్యామ్నాయాన్ని ప్రపంచానికి కూడా ఇవ్వవలసి ఉంటుంది. టెక్నాలజీ అనేది, ఒక సౌకర్యం. ఒక సౌలభ్య సాధనం. అంతవరకే. అదే మన యజమాని కారాదు. ఆనందం అనేది పూర్తిగా టెక్నాలజీ మీద ఆధారపడే పరిస్థితి వస్తే, మనం మన ఆనంద భావనను మార్చుకోవలసి ఉంటుంది. అవును, మీరన్నట్లుగా, టెక్నాలజీ కారణంగా వెనకబడిపోయామనే భావనతో బాధపడే వారున్నారు. కంప్యూటర్‌ ఉపయోగించని వారిని కంప్యూటర్‌ నిరక్షరాసులుగా అభివర్ణిస్తున్నారు. ఇతరులకంటే తక్కువగా చూస్తున్నారు.
ఒకప్పుడు సంఘ్‌ కార్యవర్గ సభ్యుడొకరు, సంఘ కార్యక్రమంలో పాల్గొని వెనక్కి వస్తున్న సమయంలో, ఆయనకు ఒక పక్కన ఒక వృద్థుడు, మరో పక్కన ఒక యువకుడు కూర్చున్నారు. ఆ ఇద్దరికీ, టికెట్లలోనే భోజనం చార్జీలు కలిపి ఉన్నాయి. సంఘ్‌ కార్యకర్తకు తినేందుకు ఏదైనా కొనుక్కునేందుకు చూస్తుంటే, సహ ప్రయాణీకులలో ఒకరు పానీయం ఇచ్చారు. ఆ తర్వాత మాటల సందర్భంగా ఆ పెద్దమనిషి, తాను దుబాయ్‌లో ఉంటానని, ఉద్యోగరీత్యా తాను వరసగా మూడునెలలు సముద్రంలోనే ఉంటానని, ఆ తర్వాత ఒక నెలరోజులు ఇంటివద్ద విశ్రాంతి తీసుకుని, ఆరోగ్యం కూడగట్టుకుని మళ్లీ సముద్రం లోకి వెళుతుంటానని చెప్పుకొచ్చారు. ఆయనకు నెలకు రూ.80 వేలు జీతం. అందులోంచి నెలకో రూ. 10 వేలు ఖర్చుచేసుకుని, మిగిలిన మొత్తాన్ని సంవత్సరంలో మూడుసార్లు రూ. 2 లక్షల 10 వేల చొప్ప్పున సంవత్సరంలో మొత్తం, రూ.6 లక్షల 30 వేలు ఇంటికి పంపుతానని చెప్పుకొచ్చారు. అయితే తాను చదువుకోలేదని, కనీసం అక్షరజ్ఞానం కూడా లేదని విచారం వ్యక్త పరిచారు.
అందుకు సంఘ్‌ కార్యవర్గ సభ్యుడు, చదువు రాదని నిరాశ చెందవలసిన అవసరం లేదు. భగవంతుడు మీకు ఎన్నో ఇచ్చాడు. అయినా మీరు ఇంకా ఏదో లేదని బాధపడడం భగవంతుని కృపను దూషించడం అవుతుందని చెప్పారు. ఇక్కడ భారతదేశంలో ప్రేమగా, మీ యోగక్షేమాలు చూసుకునే కుటుంబం ఉంది. మీకు వచ్చే ఆదాయం ఇక్కడ కూలీలకు వచ్చే ఆదాయం కంటే చాలా ఎక్కువ. అన్నిటినీ మించి మీలో మానవత్వం మిగిలుంది. మీరు మీ పానీయాన్ని ముక్కు ముఖం తెలియని అపరిచితునితో పంచుకునే మంచి మనసుంది అన్నారు. అప్పుడు అతను తన సుగుణ సంపద విలువ తెలుసుకున్నారు. ఇక ముందు తనకు చదువురాదనే అత్మన్యూనతా భావం రానీయనని మాటిచ్చారు. మానసిక స్థితి, అలోచన ధోరణిలో మార్పు తీసుకువచ్చేందుకు, టెక్నాలజీ, అక్షరాస్యత, చదువు అవసరం లేదు. అలసిన బాటసారికి కాసింత నీడ, ఓ తియ్యని పండును ఇవ్వలేని కర్జూర చెట్టు వలన ఏమి ప్రయోజనం అన్నట్లు మనం, మన సంస్కృతిలో అంతర్లీనంగా ఉన్న జీవితం, జీవిత విజయాల మధ్య వ్యత్యాసాన్ని గుర్తించలేక పోతున్నాము. మనం ఈ వాస్తవాన్ని గుర్తించినప్పుడు, అన్ని ప్రశ్నలకు సమాధానాలు గోచరిస్తాయి. మనకే కాదు ప్రపంచానికి కూడా మనం దారి చూపగలుగు తాము. ఎట్టి పరిస్థితిలో ఇది మనం చేసి తీరవలసిందే. ఎందుకంటే, అది చీకటిదారి, ఎక్కడికి చేరుస్తుందో తెలియని, లోతులు తెలియని చీకటి బావి.
కొవిడ్‌ 19 మహమ్మారి కేవలం వ్యక్తులు, కుటుంబాలనే కాదు, ప్రపంచ స్థితిగతులనే మార్చి వేసింది. ఇప్పడు అందరూ కొత్త ప్రపంచం గురించి మట్లాడుతున్నారు. కొవిడ్‌ కాలంలో చోటుచేసుకున్న ఒడిదుడుకులు, మార్పుల నేపథ్యంలో రానున్న రోజుల్లో భారత్‌’ స్థానం ఏమిటి? ఈ నూతన ప్రపంచంలో భారత్‌ పోషించే పాత్ర ఏమిటి? భారత దేశంలో సంఘ్‌’ పోషించే పాత్ర ఏమిటి?
నిజం. కొవిడ్‌ సంక్లిష్ట సమయంలో భారతదేశం ప్రాధాన్యం సంతరించుకుంది. ఇందుకు, కొవిడ్‌ మహమ్మారి కారణం కాకపోవచ్చును. కానీ, కొవిడ్‌ కారణంగా ప్రపంచానికి మనం ఆశాజ్యోతిగా నిలిచాము. నిజానికి, మనలో మార్పులేదు. మనం మనం గానే ఉన్నాము. మనం సరైన దారిలో ముందుకు సాగుతున్నాము. అంటే, మనం ఇప్పుడే మిటో, అప్పుడు (మహమ్మారికి ముందు) అదే ఆలోచనల వెంట అడుగులు వేశాము. కానీ, అప్పడు, ప్రపంచం మనల్ని స్పష్టంగా చూడలేదు. మేఘాల మాటున మసకబారిన ప్రపంచ దృష్టిని కొవిడ్‌ 19 సంక్షోభం తొలిగించింది. కొవిడ్‌ సంక్షోభానికి పరిష్కారాల కోసం ప్రపంచ ప్రజలు భారతదేశం వైపు చూశారు. మన దేశం పట్ల ప్రపంచ దృక్కోణంలో మార్పు వచ్చింది. భారతదేశం శీఘ్రంగా వాక్సిన్‌ తయారుచేసింది. అంతే కాదు, తయారుచేసిన వాక్సిన్‌ కుప్పలు పోయకుండా, ఇతర దేశాలకు పంచింది. లాభ నష్టాలు బేరీజు వేసుకోకుండా ఇతర దేశాలకు సహాయం చేసిన ఇలాంటి సందర్భాలు గతంలోనూ ఉన్నాయి. ఉదాహరణకు భారతదేశం గతంలో శ్రీలంకకు సహాయం చేసింది, ఇప్పుడు ఉక్రెయిన్‌కు సహాయం అందిస్తోంది.
నిజానికి ఇదే భారతీయత సారాంశం. ఇప్పడు ప్రజలు చూస్తున్నారు. గుర్తిస్తున్నారు. ప్రపంచ ప్రాధాన్యతా క్రమంలో పూర్వ వైభవాన్ని పొందు తోంది. అందుకే, ప్రపంచ ప్రజలు మనల్ని మెచ్చు కుంటున్నారు. రష్యా మన దేశాన్ని మెచ్చుకుంటుంది. గౌరవిస్తోంది. అలాగే, అమెరికా… బలమైన ఆర్థిక వ్యవస్థ, భారీ సైన్యం ఉన్న ఈ దేశాలు, మన దేశాన్ని అనుకరించవలసిన, అభినందించవలసిన అవసరం లేదు. అయినా అవి కూడా, భారతదేశాన్ని ఘనంగా కీర్తిస్తున్నాయి. ఇందుకు ఒకటే కారణం, భారత దేశాన్ని ఆ దేశాలు సుగుణ సంపన్న దేశంగా చూస్తున్నాయి. భారతదేశం అభివృద్దినీ, గమ్యాన్నీ గుర్తించారు. అందుకే, భారతదేశాన్ని గుర్తిస్తున్నారు. గౌరవిస్తున్నారు.
అయితే, ప్రపంచ దేశాలను ప్రభావితం చేస్తున్న మన ప్రత్యేకత, ప్రత్యేక లక్షణం ఏమిటి? ఇది ఏదో గమ్మత్తు, ఆధునిక విజ్ఞాన శాస్త్రం చేసిన మ్యాజిక్కు కాదు. మన దేశ వ్యాపారవేత్తల గొప్పతనం కాదు. మన దేశ వ్యాపారవేత్తలు ఇప్పుడే కాదు, గతంలోనూ వ్యాపార నిపుణులు గానే ఉన్నారు. అయితే, అప్పటికీ, ఇప్పటికీ ఉన్న తేడా, ప్రామాణికత. భారతీయ ప్రామాణిక సుగుణాలు ప్రజలను, ముఖ్యంగా యువతను ఆకట్టుకుంటున్నాయి. ఇక్కడ మరో ప్రశ్న వస్తుంది. సంఘ్‌ యువతను ఎందుకు ఆకర్షిస్తోంది? అందుకు సమాధానం, నిజాయతీ. అవును, దేశభక్తి, నిస్వార్ధసేవ విషయంలో సంఘ్‌ చూపే నిజాయతీ యువతను ఆకట్టుకుంటోంది. భారతదేశం వంటి దేశం ఇతరులకు సహాయం చేసేందుకు ప్రయత్నించి నప్పుడు, సహజంగానే, ప్రజలు ప్రామాణికతను, నిజాయతీని చూస్తారు. ఇతరులను ఆదుకునే విషయంలో భారతదేశం స్వార్ధంతో వ్యవహరించదు. భారతీయులకు తెలివితేటలున్నాయి. శక్తి ఉంది. ఏ విషయంలోనూ ఇతరులకు తీసిపోరు. భారతదేశం ఈ వాస్తవం తెలుసుకుంటోంది. మేల్కొంటోంది. విజయాన్ని ఆకాంక్షిస్తోంది.
భారత విజయం, ప్రపంచానికి కూడా మేలు చేస్తుంది. ప్రయోజనం చేకూరుస్తుంది. భారతదేశం కొత్త మార్గం చూపాలని, ప్రపంచ ప్రజలు కోరుకుంటున్నారు. ఒక్క భారత్‌కు మాత్రమే అది సాధ్యమవుతుందని ఆశిస్తున్నారు. అయితే, భారత్‌ ఈ ప్రగతిమార్గంలో పయనించాలంటే, ప్రతి భారతీయడు మన దేశ ‘స్వస్థ’ (స్వీయ సామర్ధ్యం) గుర్తించి, చావైనా బతుకైనా అందుకే అనే బలమైన కాంక్షతో ఉండడం అవసరం. అలాంటి వాతావరణ నిర్మాణం కోసం అంకిత భావంతో పనిచేసే కార్యకర్తల బృందాలను తయారు చేయడంలో సంఘ్‌ పాత్ర కీలకమైనది. ఇది శాశ్వత మారునకు దారితీస్తుంది. భారత పాత్రను బలోపేతం చేయడం సంఘ్‌ పాత్ర, ప్రపంచాన్ని బలోపేతం చేయడంలో భారత్‌ పాత్ర కీలకం.
కొవిడ్‌ సమయంలో మీరు కూడా ఆత్మనిర్భర్‌ భారత్‌ అనే పదాన్ని పదే పదే పేర్కొన్నారు. అయితే, ప్రపంచ సరఫరా చట్రం (గ్లోబల్‌ డిస్ట్రిబ్యూషన్‌ చైన్‌)లో ఫార్మాస్యూటికల్‌ రంగం నుంచి చిన్న తరహా పరిశ్రమల వరకు వివిధ రంగాలు ఎదుర్కొంటున్న సవాళ్ల గురించి ఏమంటారు? ఈ సవాళ్లను మీరు ఎలా చూస్తారు? ఎంతో మంది జీవనోపాధిని కోల్పోయారు. చిన్న చిన్న పరిశ్రమలు పునరుత్తేజం పొందేందుకు సతమతమవుతున్నాయి. అంతే కాకుండా, ఉక్రెయిన్‌ యుద్ధం తర్వాత ఆర్థికవ్యవస్థ, విదేశీ మారక ద్రవ్యం, వడ్డీ రేట్లకు సంబంధించిన సమస్యలు ఎదురవుతున్నాయి. ఈ పరిస్థితులలో ‘ఆత్మ నిర్భర్‌ భారత్‌’ భావన ఎలా వాస్తవ రూపం దాలుస్తుంది?
ఆత్మ నిర్బర్‌ భారత్‌ భావన తప్పక వాస్తవరూపం దాలుస్తుంది. ఒకరి శక్తికి తగిన విధంగా, ఆత్మబలం ఆధారంగా అభివృద్ధి జరుగుతుంది. అయితే అందుకు హైబ్రీడ్‌ రంగులు అద్దకూడదు. శిక్షణ ఇచ్చి ఒక ఏనుగు చేత ఫుట్‌బాల్‌ ఆడించవచ్చును. అయితే, అది ఏనుగు పురోగతి కాదు. ఈ అద్భుత క్రీడను చూసేందుకు ప్రజలు టికెట్లు కొనుక్కుని రావచ్చును. అయినా అది ఏనుగు సాధించిన అభివృద్ధి కాదు. ఒక సింహం గొర్రె పిల్ల పక్కన కూర్చుని, ప్రశాంతంగా విందారాగిస్తే, అది ప్రగతి సంకేతం కాదు. అది సింహం పౌరుషాన్ని ఒక ప్రహసనంగా మార్చివేస్తుంది. సింహం అడవిలోనే ఎదుగుతుంది. కాబట్టి మనం ఆత్మ నిర్బర్‌ భారత్‌ గురించి మాట్లాడినప్పుడు, ఈ విషయాలను కూడా పరిగణనలోకి తీసుకోవాలి.
అత్మ నిర్భర్‌ అంటే కేవలం అన్నీ వస్తువులను భారతదేశం ఉత్పత్తి చేయడమో, అన్నీ దేశంలోనే తయారుకావడమో కాదు. ఇంతవరకు ప్రపంచ ఆర్ధిక పోకడలు కార్పొరేట్‌ లాజిక్‌ను అనుసరిస్తున్నాయి. ప్రతిదీ కేంద్రీకృతమైంది. భారత ఆర్థిక తర్కం, అందుకు విరుద్ధం. వికేంద్రీకరణ వలన ఉత్పత్తి పెరుగుతుందని, భారత ఆర్థిక తర్కం విశ్వసిస్తుంది. అలాగే, ఉత్పత్తుల అమ్మకంతో వినియోగ స్వభావం బలపడుతుందని కాదు. వినియోగంపై నియంత్రణ ఉంటే, ధరలు తగ్గుతాయి. పాశ్చాత్య దేశాలలో వాణిజ్యమే జీవిత ప్రధాన పునాది కాబట్టి, ఆ దేశాల వారు ధరల పెరుగుదలను సమర్ధిస్తారు. అందుకు వినియోగదారులు అవసరం, అది మళ్లీ వ్యక్తిత్వ వాదంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. ఈ విషవలయంలో ఒక దానిని ఒకటి అనుసరిస్తూ ఉంటాయి.
వినియోగవాదం, దీర్ఘకాలంలో తీవ్ర విపత్తుకు దారి తీసే ప్రమాదం ఎప్పడూ పొంచి ఉంటుంది. కాబట్టి ఆత్మ నిర్భర్‌ అంటే, ఈ ప్రపంచ పోటీలో గెలవడం కాదు. ఆత్మనిర్భర్‌ అంటే, భౌతిక సదుపా యాలు, భద్రత. భవిష్యత్‌ జీవితానికి భరోసా ఇవ్వడమే కాకుండా, ప్రశాంత భావన, ఆత్మతృప్తి ఇచ్చే నూతన వాణిజ్య నమూనా. అందుకోసం, ఆత్మతో సయోధ్య కలిగి ఉండే భవనాలను, నూతన పద్దతులను నిర్మించుకోవలసి ఉంటుంది. వలసపాలన భావనలను పూర్తిగా వదిలించుకుని, మన గురించి మనం ఉన్నతంగా ఆలోచించుకోవలసి ఉంటుంది. ఆ తర్వాత సైంటిఫిక్‌ అనుకుంటున్న వాటిలో వేటిని మన దృక్కోణంలో చేర్చుకోవాలి, వేటిని వదిలేయాలి అనేది నిర్ధారించుకోవలసి ఉంటుంది. తెలియక ఏవైనా తప్పడు పద్ధతులు పాటిస్తుంటే, వాటిని వదిలించుకోవలసి ఉంటుంది. ప్రపంచంలోని ఉత్తమమైన వాటిని వడపోసి, మనకు అనుకూలమైన నూతన విధానాన్ని నిర్మించు కోవలసి ఉంటుంది. అయితే నూతన మార్గాన్ని, కొత్త రోడ్డును మన విలువల పునాదుల ఆధారంగా నిర్మించుకోవసిందే కానీ, మరోలా కాదు.‘సర్వే భవంతు సుఖినః’ అందరూ ఆనందంగా, తృప్తిగా ఉండాలి, అనేది మన దృష్టికోణం. అంతేకానీ, బడిత ఉన్నవాడిదే బర్రె అనే భావన కానీ, ఎక్కువమందికి ఎక్కువ ప్రయోజనం అనే భావన కానీ భారతీయ భావన కాదు. మనం కష్టపడితే అందరికీ ఆనందం లభిస్తుంది. ప్రపంచంలో అయినా అంతే.. ఇదీ మన భావన. మన విధానం. మన విశ్వాసం. అందుకే 2000 సంవత్సరాలకు పైగా అనేక ప్రయోగాలు చేసి ఫలితం లేక చివరకు ప్రపంచం సామరస్య నమూనా మార్గం కోసం మన దేశం వైపు చూస్తోంది. మనం మన ఆత్మను అవిష్కరించడం ద్వారా మాత్రమే అలాంటి మార్గాన్ని కనుగొనగలుగుతాము. ఆత్మ మీద ఆధారపడడమే ఆత్మనిర్భర్‌. అం‌తేగానీ, ఇది ప్రపంచ పోటీలో గెలవడమో, ఓడడమో కాదు.
ఇంకా ఉంది…
అను: రాజనాల బాలకృష్ణ
జాగృతి సౌజ‌న్యంతో…
